در سال ۱۳۹۵ نشستی با حضور بیش از 50 نفر از خبرگان صنعت و دانشگاه و همچنین کشاورزان پیشرو در مرکز مطالعات استراتژیک ریاست جمهوری با هدف تبادل دانش و تجربیات پیرامون نقش توسعه سامانه‌هاي آبیاری تحت فشار در صرفه جویی واقعی آب برگزار گردید که جمع بندی آن به شرح زیر ایفاد می‌گردد، با اين توضيح كه منظور از  صرفه_جويي واقعي آب بنا بر مراجع جهانی، برنامه ریزی بر مبنای كاهش مصرف (تبخیر) است تا برداشت:

آبیاری تحت فشار

صرفه جویی واقعی آب:

1⃣ اصولا آنچه که به عنوان برتری سامانه های آبیاری تحت فشار قلمداد می گردد، ظرفیت آنها برای امكان مدیریت بهتر آب آبیاری از منظر كنترل حجم آب تحويلي در زمان و مكان معين و کاهش نیروی انسانی است تا امر صرفه جویی واقعي آب. ضمن اينكه تاکید می گردد که افزایش #راندمان_آبیاری در سطح مزرعه از طریق طراحی و مدیریت صحیح هرسامانه آبیاری (تحت فشار و يا سطحي) قابل حصول می باشد.

2⃣ گزارش هاي ارائه شده در داخل و خارج از کشور نشان داده که توسعه سامانه های تحت فشار نقش مثبتی بر افزایش کمی و کیفی محصولات کشاورزی داشته است. اما این نیز تاکید گردیده که این افزایش عملکرد اغلب همراه با مصرف آب بیشتر بوده است. لذا در ارزیابی عملكرد این سامانه ها، افزایش عملکرد و افزایش مصرف آب توأمان نیاز به توجه دارد.

3⃣ در ارزیابی عملکرد این سامانه ها، بعد مقیاس مکانی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. آنچه که در مراجع جهانی مورد توجه بوده و خوشبختانه توسط سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور نیز تاکید شده است، ارزیابی کارآیی سیستم های آبیاری تحت فشار در مقیاس حوضه آبریز می باشد. گزارشاتی که هم اکنون از طرف دستگاه های اجرایی مبنی بر عمکلرد این سامانه ها ارائه می شود، عمدتا متکی بر ارزیابی ها در سطح مزرعه هستند که نتایج واقع بینانه ای را به همراه ندارند. ارزیابی در مقیاس حوضه آبریز پیچیدگی های خاص خود را دارد و خوشبختانه ظرفیت بسیار مناسبی در دانشگاه ها و موسسات تحقیقاتی کشور برای ارائه گزارشات لازم با این رویکرد وجود دارد که می تواند تصمیم گیری ها را در این باره بطور صحیح هدایت کنند.

نکات پایه و اولیه که هر کشاورز باید بداند

4⃣ متاسفانه باور کاهش مصرف آب كشاورزي ناشی از كاربرد سامانه هاي #آبیاری_تحت_فشار، فقدان نگاه جامع در این خصوص و از طرفی نبود فرآيند پايش و نظارت کافی؛ بعضاً منجر به توسعه سطح اراضی كشت آبي و متعاقباً برداشت بیشتر آب، بخصوص از منابع آب زیرزمینی شده که این امر فرصت های ممکن این سامانه ها را به تهدیدی جدی مبدل کرده است.

 

آبیاری سطحی

5⃣ آنچه مشخص است سرمایه گذاری فعلی دولت در توسعه سامانه هاي آبياري_تحت_فشار بدون اعمال مؤثر سياست هاي بهينه سازي الگوي كشت در كنار كاهش سطح كشت آبي مي باشد كه افق روشنی را از نقش آنها در صرفه_جویی_واقعی_آب و کاهش بحران فعلی منابع آبی نشان نمی دهد. در این خصوص تدوين برنامه ای جامع و بین بخشی با حضور موثر دستگاه های اجرایی مربوط، کشاورزان پیشرو و کارشناسان خبره با ملحوظ داشتن متغیرهای کلیدی مانند: اقليم، الگوي بهينه كشت، مصرف آب، عملکرد محصول، ، شوری خاک، آموزش، مولفه های اقتصادی و اجتماعی، محیط زیست و بهبود روش هاي طراحی، ساخت و مدیریت سامانه هاي آبياري کاملاً ضروری است. مسلما هزینه چنین برنامه هاي نرم افزاري در مقایسه با هزینه های سنگین فعلی حمایت از توسعه سامانه هاي آبياري تحت فشار، رقمی بسیار ناچیز خواهد بود. 

6⃣ گزارشات ارائه شده از برخی قوانین و برنامه های بالادستی نشان دهنده نوعی تعارض بین اهداف آنها از منظر امنیت غذایی و ظرفیت منابع آب کشور می باشد، بطوریکه تکالیفی برای دستگاه های اجرایی تعیین شده که تحقق آنها بدون اعمال موارد پيش گفته مي¬تواند بیلان منفی آب کشور را بیش از پیش مورد تهديد قرار دهد. در این خصوص لازمست تا بازنگری در اين برنامه ها با قید “صرفه_جویی_واقعی_آب” و هدف “تعادل بخشی منابع آبهای زیرزمینی” در دشت های کشورصورت گیرد.

روش های آبیاری زعفران

7⃣ نهایتا اینکه نه تنها این سامانه ها، بلکه هیچ تکنولوژی توان پاسخ به وضعیت خطرناک منابع آبی کشور را ندارد و تنها راه حل اصولی در این باره؛ کاهش سطح زیر کشت آبي در کشور و جایگزینی مشاغل دیگر برای کشاورزان می باشد. بدیهی است که چنین رویکردي میتواند تنشهای اقتصادی – اجتماعی را به همراه داشته باشد، اما مانعی برای تبدیل بحرانهای قابل کنترل امروز به بحرانهای غیر قابل کنترل فردا خواهد بود.
منبع : کمیته ملی آبیاری و زهکشی

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *