شیرآلات یکی از پرکاربردترین تجهیزات در شبکه‌های آبیاری و آبرسانی است. وظایف شیرآلات قطع و وصل و تغییر مسیر جریان آب جهت اعمال مدیریت های مصرف در بخش‌های مختلف شبکه است. با توجه به نوع سیال خصوصیات شیمیایی و فیزیکی آن و محل کاربرد از شیرهای مختلف با جنس بدنه و زبانه مختلف استفاده می شود.
در ادامه انواع شیرهای مورد استفاده در شبکه های آبیاری و آبرسانی را بر حسب جنس بدنه و نوع آن به شما معرفی می کنیم.
انواع شیرآلات کشاورزی بر حسب ساختار آن ها
1- شیر گیت
2-شیر فلکه
3-بال ولو
4- شیر پروانه ای
5-شیر یکطرفه
1- شیر گیت
شیرهای گیت یا دروازه‌ای به عنوان یک شیر جدا کننده جریان طراحی شده است. مکانیزم این شیرها به این صورت است که یک دروازه از جنس فلز یا پلاستیک به صورت عمودی بالا و پایین شده و جریان آب را قطع یا وصل می کند معمولاً در بالای این شیر ها یک دسته دایره ای برای کنترل محل زبانه وجود دارد.
مزایای شیر گیت
طول عمر بالا با توجه به استهلاک پایین این شیرها
حداقل افت فشار
قابلیت استفاده در محیط های مختلف
معایب شیر گیت
- سرعت باز و بسته شدن در این شیرها پایین است احتمال بروز ارتعاشات وجود دارد
- در صورت تغییرات درجه حرارت احتمال بروز نشتی وجود دارد
- نگهداری و تعمیر این شیرها به خصوص در محل نشیمن زبانه بسیار مشکل است
2- شیر های فلکه Globe valve
شیرهای گلوب یکی دیگر از پرکاربردترین شیرآلات در بخش کشاورزی است. اهرم کلیه این شیرها مانند شیرهای دروازه‌ای است و از حرکت خطی برای باز و بست جریان استفاده می کنند. با این تفاوت که در شیرهای گلوب یک دیافراگم بر روی مقطع جریان می نشیند و جریان را می بندد.
مزایای شیر های گلوب
- استحکاک کم و طول عمر بالا
- کوتاه بودن زمان باز و بسته شدن
- بسته شدن به صورت کامل و آب بند
معایب شیر های گلوب
- افت فشار زباد
- در شرایط فشار کاری بالا به نیروی محرکه زیادی احتیاج دارد.
3- شیر های بال ولو
شیرهای بال یا همان شیرهای توپی از یک توپ برای کنترل جریان استفاده می کنند و انتخابی مناسب برای شرایطی که نیاز به باز و بست سریع جریان داریم هستند.
مزایای شیر های بال ولو
- طراحی جمع و جور
- بدون نیاز به روغن کاری
- سرعت باز و بست بالا
معایب
- استهلاک زیاد
- عمر کم
4- شیر پروانه ای
در شیرهای پروانه ای مکانیزمی مانند شیرهای بال ولو، قطع و وصل جریان به صورت چرخش ۹۰ درجه انجام می شود و می‌تواند عملگرهای دستی پنوماتیکی و الکترونیکی داشته باشد. از این شیرها در صنایع دیگر مانند تصفیه فاضلاب نفت و گاز و سیستم های انتقال سوخت هم استفاده می شود.
مزایای شیرهای پروانه‌ای
- بسیار دقیق
- حداقل نگهداری
- کاربرد در صنایع مختلف
- سرعت باز و بست زیاد
- هزینه کم
معایب شیر های پروانه ای
- نیاز به نصب دقیق
- آسیب پذیری در شرایطی که در حالت نیمه باز هستند و فشار و قدرت جریان زیاد است.
5-شیر یکطرفه
شیرهای یک طرفه یا چک ولوها برای اطمینان از یک سو بودن جریان و عدم برگشت جریان به سمت تاسیسات مرکزی است. این شیرها را معمولاً بعد از پمپ و یا بعد از فیلتراسیون نصب می کنیم تا در صورت قطع جریان برق آب با سرعت به سمت تاسیسات برنگردد. زیرا این امر می‌تواند آسیب زیادی به تاسیسات شما بزند.
مزایای شیرهای یک طرفه
- جلوگیری از برگشت جریان
- تحمل فشار بالا
- ایجاد یک سیستم اطمینان پذیر
معایب شیرهای یک طرفه
- آسیب پذیری بالا به دلیل استهلاک زیادشان
- هزینه زیاد
در ادامه با انواع متریال مورد استفاده در شیرآلات آبیاری و آبرسانی آشنا می شوید.
در صنعت آبیاری و آبرسانی با توجه به مسائل مهمی از قبیل محل مصرف فشار کاری، مسائل اجتماعی و امنیتی و مصالح اقتصادی از متریال مختلفی برای ساخت شیرآلات استفاده می شود.
بیشترین متریال استفاده شده در این صنعت چدن، برنج و پلیمر می باشد. اکثر شیرآلات در سایزهای کوچک از جنس برنج و پلیمر و در سایزهای بزرگ ازجنس پلیمر و چدن تولید می شوند.
۱- شیر آلات چدن
چدن در واقع یک آلیاژ از آهن و کربن است که مقداری سیلیسیم نیز در آن وجود دارد. سال های سال است که از این آلیاژ برای ساخت وسایل مختلف و در صنایع مختلف مانند ماشین سازی لوله و اتصالات و شیرآلات استفاده می شود.
خصوصیات شیرآلات چدن
- مقاومت بالا در برابر فشارهای زیاد
- دوستدار طبیعت و قابل بازیافت
- مقاومت در مقابل شرایط بد فیزیکی و آب و هوایی
- نصب آسان
معایب شیرآلات چدنی
- وزن بالا
- ارزش بالا و هزینه زیاد
- احتمال سرقت در شرایط نبود امنیت
2- شیر آلات برنجی
برنج آلیاژی از مس و روی است که در ساخت شیرآلات بسیار مورد استفاده قرار می گیرد. اما از طرفی این محصول ارزش ریالی بالایی دارد. به همین دلیل در محل‌هایی که استفاده می شود موضوع امنیت بسیار مهم است.
این آلیاژ با توجه به خواصی که دارد برای شیرآلات ، لوله و اتصالات آبرسانی بسیار مناسب است. قابلیت عملکرد مناسب در شرایط بد آب و هوایی و مقاومت بالا نسبت به لوله و شیرآلات پلاستیکی، مهم‌ترین ویژگی‌های این نوع شیر آلات است. این شیرآلات معمولاً در سایزهای یک دوم اینچ تا اینچ مورد استفاده قرار می‌گیرند.
مزایای شیر آلات برنجی
- مقاومت در برابر خوردگی
- مقاومت در برابر ضربه‌های فیزیکی
- مناسب برای آبیاری باغات و مزارع
شیر الات پلیمری
شیرآلات پلیمری که در سال‌های اخیر به عنوان یکی از پرکاربردترین شیرآلات در صنعت آبرسانی و آبیاری هستند. مواد اولیه از ترموپلاستیک تولید می‌شود و جنس آن از پلی پروپیلن، پی وی سی یا پلی اتیلن است.
مقاومت در برابر مواد شیمیایی خوردگی مقاومت فیزیکی و عدم رسوب گیری موجب محبوبیت این نوع شیرآلات در صنعت آب شده است. همچنین هزینه تمام شده در این شیرآلات بسیار پایین و مقرون به صرفه است.
ویژگی‌های شیرآلات پلیمری
- مقاومت در برابر خوردگی و پوسیدگی
- نصب آسان و آب بندی سریع
- مقاومت در برابر فشار
- قیمت مناسب
- عدم رسوب گیری
معایب شیر آلات پلیمری
- حساسیت در برابر ضربه‌های فیزیکی
- کاهش عمر شیرها در معرض آفتاب